bulantı ve kusma ne demek?

Bulantı ve Kusma

Bulantı ve Kusma, vücudun farklı nedenlerle tetiklenen savunma mekanizmalarıdır. Genellikle birlikte görülseler de, her zaman aynı anda ortaya çıkmazlar. Bulantı, kişinin kusma ihtiyacı hissetmesine neden olan rahatsız edici bir duygu iken, kusma ise mide içeriğinin ağız yoluyla dışarı atılmasıdır.

Tanımlar

• Bulantı: Kişinin kusma isteği duymasına neden olan, midede hissedilen rahatsız edici ve hoş olmayan bir duygu. Genellikle halsizlik, baş dönmesi ve terleme gibi belirtilerle birlikte görülebilir.

• Kusma (Emesis): Mide içeriğinin, bazen de ince bağırsak içeriğinin, istemli veya istemsiz olarak ağız yoluyla dışarı atılması. Karmaşık bir refleks mekanizmasıdır ve beyindeki kusma merkezi tarafından kontrol edilir.

Nedenleri

Bulantı ve kusmanın çok çeşitli nedenleri olabilir. Bunlar arasında enfeksiyonlar, ilaçlar, hamilelik, mide-bağırsak sorunları, nörolojik bozukluklar ve psikolojik faktörler yer alır.

• Enfeksiyonlar:

  • Viral gastroenterit (Mide gribi): En sık görülen nedenlerden biridir.
  • Bakteriyel enfeksiyonlar: Gıda zehirlenmeleri veya diğer bakteriyel enfeksiyonlar kusmaya yol açabilir.
  • Labirentit: İç kulak iltihabı, denge sorunlarına ve kusmaya neden olabilir.

• İlaçlar:

  • Kemoterapi ilaçları: Kanser tedavisinde kullanılan birçok ilaç bulantı ve kusmaya neden olabilir.
  • Ağrı kesiciler: Özellikle opioidler bulantıya yol açabilir.
  • Antibiyotikler: Bazı antibiyotikler mide rahatsızlığına ve kusmaya neden olabilir.

• Hamilelik:

  • Sabah bulantısı: Hamileliğin erken dönemlerinde yaygın olarak görülen bir durumdur.

• Mide-Bağırsak Sorunları:

  • Gastrit: Mide iltihabı.
  • Ülser: Mide veya duodenumda oluşan yaralar.
  • Bağırsak tıkanıklığı: Bağırsakların tıkanması kusmaya yol açabilir.
  • Gıda zehirlenmesi: Bakteri veya toksinlerle kontamine olmuş gıdaların tüketilmesi.
  • İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS): Bazı hastalarda bulantı görülebilir.

• Nörolojik Bozukluklar:

  • Migren: Şiddetli baş ağrısı ile birlikte bulantı ve kusma sık görülür.
  • Beyin tümörü: Beyin tümörleri kusma merkezini etkileyerek kusmaya neden olabilir.
  • Meniere hastalığı: İç kulakta denge bozukluğuna neden olan bir hastalık, kusmaya yol açabilir.

• Psikolojik Faktörler:

  • Anksiyete: Aşırı stres veya anksiyete bulantıya neden olabilir.
  • Bulimia nervoza: Yeme bozukluğu, kusmaya yol açabilir.

• Diğer Nedenler:

  • Deniz tutması veya araç tutması: Hareket hastalığı, kusmaya neden olabilir.
  • Aşırı alkol tüketimi: Alkolün toksik etkileri kusmaya yol açabilir.
  • Ameliyat sonrası: Anestezi veya ameliyatın kendisi kusmaya neden olabilir.
  • Radyasyon tedavisi: Özellikle karın bölgesine uygulanan radyasyon tedavisi kusmaya yol açabilir.

Belirtiler

Bulantı ve kusmanın belirtileri, nedenine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Yaygın belirtiler şunlardır:

• Bulantı:
  • Mide rahatsızlığı
  • İştahsızlık
  • Terleme
  • Baş dönmesi
  • Aşırı tükürük salgısı
  • Karın ağrısı veya krampları
• Kusma:
  • Mide içeriğinin ağız yoluyla dışarı atılması
  • Öksürme veya öğürme
  • Halsizlik
  • Dehidrasyon belirtileri (ağız kuruluğu, idrar azalması, baş dönmesi)
  • Kanlı kusma (Hematemez) (ülser veya yemek borusu yırtılması gibi durumlarda)
  • Dışkı kokulu kusma (bağırsak tıkanıklığı durumunda)

Tanı

Bulantı ve kusmanın nedenini belirlemek için doktor, hastanın tıbbi öyküsünü alır, fiziksel muayene yapar ve gerekli gördüğü takdirde bazı testler isteyebilir.

• Tıbbi Öykü: Hastanın semptomları, ne zaman başladığı, ne kadar sürdüğü, hangi faktörlerin tetiklediği veya hafiflettiği, kullanılan ilaçlar, kronik hastalıklar ve alerjiler hakkında bilgi alınır.
• Fiziksel Muayene: Karın muayenesi, nörolojik muayene ve dehidrasyon belirtilerinin değerlendirilmesi yapılır.
• Laboratuvar Testleri:
  • Kan testleri: Enfeksiyon, elektrolit dengesizliği, böbrek veya karaciğer fonksiyonlarını değerlendirmek için.
  • İdrar testi: Hamileliği tespit etmek veya dehidrasyonu değerlendirmek için.
  • Dışkı testi: Bakteriyel enfeksiyonları veya parazitleri tespit etmek için.
• Görüntüleme Yöntemleri:
  • Röntgen: Bağırsak tıkanıklığını veya diğer yapısal sorunları tespit etmek için.
  • Ultrason: Safra kesesi sorunlarını veya karın içi kitleleri tespit etmek için.
  • Bilgisayarlı tomografi (BT): Daha detaylı görüntüleme için.
  • Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Beyin veya omurilik sorunlarını tespit etmek için.
• Endoskopi:
  • Gastroskopi: Mide ve yemek borusunu incelemek için.
  • Kolonoskopi: Kalın bağırsağı incelemek için.

Tedavi

Bulantı ve kusmanın tedavisi, nedenine ve şiddetine bağlı olarak değişir.

• Altta Yatan Nedenin Tedavisi: Enfeksiyon, ülser veya diğer tıbbi sorunların tedavi edilmesi.

• Sıvı Takviyesi: Kusma nedeniyle kaybedilen sıvıları yerine koymak için oral veya intravenöz sıvı takviyesi.

• İlaç Tedavisi:

  • Antiemetikler: Bulantı ve kusmayı önlemek veya azaltmak için kullanılan ilaçlar (örneğin, metoklopramid, ondansetron, dimenhidrinat).
  • Antasitler: Mide asidini azaltarak bulantıyı hafifletmeye yardımcı olabilir.
  • Antibiyotikler: Bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde kullanılır.

• Beslenme Önerileri:

  • Hafif ve kolay sindirilebilir yiyecekler tüketmek (örneğin, kraker, tost, muz, pirinç).
  • Küçük ve sık öğünler yemek.
  • Yağlı, baharatlı ve ağır yiyeceklerden kaçınmak.
  • Bol sıvı tüketmek (su, berrak çorba, elektrolit içeren içecekler).

• Diğer Tedaviler:

  • Akupunktur: Bazı çalışmalarda bulantıyı hafiflettiği gösterilmiştir.
  • Zencefil: Bulantıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
  • Aromaterapi: Nane veya lavanta yağı gibi bazı kokuların bulantıyı hafiflettiği düşünülmektedir.

Komplikasyonlar

Şiddetli veya uzun süreli bulantı ve kusma, aşağıdaki komplikasyonlara yol açabilir:

• Dehidrasyon: Vücudun su kaybetmesi.
• Elektrolit dengesizliği: Sodyum, potasyum ve klor gibi elektrolitlerin dengesinin bozulması.
• Beslenme yetersizliği: Vücudun yeterli besin alamaması.
• Yemek borusu yırtılması (Mallory-Weiss Sendromu): Şiddetli kusma nedeniyle yemek borusunda yırtık oluşması.
• Aspirasyon pnömonisi: Kusmuğun akciğerlere kaçması sonucu oluşan zatürre.

Önleme

Bulantı ve kusmanın bazı nedenleri önlenebilir:

• Hijyen kurallarına uymak: Elleri sık sık yıkamak, gıdaları güvenli bir şekilde hazırlamak ve saklamak.
• Gıda zehirlenmesine karşı dikkatli olmak: Bozulmuş veya şüpheli gıdaları tüketmemek.
• Seyahat sırasında önlem almak: Deniz veya araç tutmasına karşı ilaç kullanmak.
• Alkol tüketimini sınırlandırmak.
• Stresi yönetmek.
• İlaçların yan etkilerini bilmek: Bulantı ve kusmaya neden olabilen ilaçlar hakkında doktorla konuşmak ve gerekli önlemleri almak.

Ne Zaman Doktora Başvurmalı?

Aşağıdaki durumlarda derhal doktora başvurmak önemlidir:

• Şiddetli veya geçmeyen kusma
• Kanlı kusma
• Dışkı kokulu kusma
• Şiddetli karın ağrısı
• Dehidrasyon belirtileri (ağız kuruluğu, idrar azalması, baş dönmesi)
• Yüksek ateş
• Bilinç kaybı
• Baş ağrısı, boyun sertliği veya nörolojik belirtilerle birlikte kusma

Bu makale sadece bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye yerine geçmez. Herhangi bir sağlık sorununuz varsa, mutlaka bir doktora danışın.